Er zijn veel verschillende manieren om een tuin of perceel visueel af te bakenen, te structureren of ruimtelijk te ontwerpen. Bomen zijn een mogelijkheid, hekken en muren. Hagen zijn populaire ontwerpelementen en hebben vaak praktische toepassingen, maar ze hebben ook nadelen.
Heggen hebben verzorging nodig en zijn niet geschikt voor elke locatie
De meeste haagplanten willen humusrijke, vochtige grond, hebben zon tot halfschaduw nodig en doen het niet goed op dor terrein. Het is dus in de eerste plaats een kwestie van de locatie of er wel of niet een haag geplant kan worden. Zoals alle planten hebben ook haagvormende struiken en bomen verzorging nodig; ze moeten in droge zomerweken worden bewaterd, af en toe worden bemest en een of twee keer per jaar worden gesnoeid. Als u een mooie en goed onderhouden haag wilt, zult u waarschijnlijk vaker een schaar gebruiken. Hagen zijn natuurlijke habitats. Ze trekken dieren aan: insecten leven in en op de bladeren en bloemen, vogels voeden zich met de vruchten van de haag en de insecten die daarin leven. Maden, wormen, kevers en andere kleine dieren bevolken takken, stammen en wortelgebieden. Ze trekken op hun beurt roofdieren aan: vleermuizen en vogels, maar ook veldmuizen, egels, marters, bunzings, ratten en andere dieren voeden zich ermee.
Als de heg dicht bij een raam of deur staat, is de kans groot dat er één of twee dieren het huis binnenkomen, omdat de actieradius van de dieren soms behoorlijk groot is. Een ander nadeel van heggen is dat ze, in tegenstelling tot hekken en muren, ongedierte kunnen aantrekken dat soms naburige planten aanv alt. Deze omvatten schimmelinfecties en bladluizen, maar ook wespen die hun eieren in de bladeren leggen. Het vergt veel zorg om de heggen gezond te houden en de verspreiding van infecties bij een besmetting te beperken.
Zomergroen of groenblijvend – vegende bladeren of privacybescherming, zelfs in de winter?
Heggen zijn een natuurlijk privacyscherm dat relatief lang meegaat en goedkoop is - dit is precies waar de voordelen van hagen liggen. Sommige hagen vergen echter meer werk dan andere: Groenblijvende hagen zien er zowel in de zomer als in de winter prachtig uit, maar zijn soms gevoelig voor vorst en nemen het hele jaar door veel licht op. In de zomer kan het fijn zijn om in de schaduw van een groene (hopelijk niet te stekelige) haag te zitten, in de winter kan het vervelend zijn als het laatste beetje daglicht wordt weggenomen door de dichte haag.
Zomergroene heggen kunnen zo dicht worden dat ze zelfs in de winter op zijn minst marginale privacy bieden via de takken. Beuken en haagbeuken komen in aanmerking. In de herfst laten de bomen echter hun bladeren vallen: de bladeren moeten worden opgeveegd, anders staan ze al snel behoorlijk hoog en vormen ze zelfs een gevaar op trottoirs en straten. Maar één keer de bladeren vegen is niet voldoende, omdat de bladeren in een aantal weken vallen. Dieren die in de heggen leven zorgen voor verdere besmetting. Vogelpoep en de resten van insecten vervuilen nabijgelegen geparkeerde auto's, in de buurt van huismuren en in sommige gevallen alles wat zich naast de heg bevindt. Dat kan behoorlijk vervelend zijn. Dit probleem treft echter ook groenblijvende heggen.
Taxus, cipres en hulst: sommige planten zijn giftig
Er zijn ongelooflijk veel bomen en struiken die zo dicht groeien dat ze als haag kunnen dienen. Ze zijn niet allemaal afkomstig uit Duitsland en ze zijn niet allemaal niet-giftig. Iedereen die kinderen heeft of in de buurt van een school, kleuterschool of buitenschoolse opvang woont, moet goed nadenken welke planten echt geschikt zijn als haag op de erfgrens. Omdat giftige planten gevaarlijk kunnen zijn, veroorzaken ze niet allemaal onschuldige hoofdpijn. Sommige planten zijn, als ze vervormd worden, dodelijk. Deze omvatten de taxus en buxus onder de inheemse haagplanten, en de arborvitae, hulst, valse cipres en kersenlaurier onder de geïntroduceerde en wijdverspreide soorten. Liguster en koperbeuk zijn daarentegen niet giftig. In de herfst produceert de gewone beuk beukennootjes, die eetbaar zijn maar kleine hoeveelheden waterstofcyanide bevatten. Slechts een handvol beukennootjes kan ongemak veroorzaken. Ook de bladeren van de gewone beuk zijn eetbaar. De haagbeuk, die eigenlijk een berk is, is ook volledig niet-giftig en inheems - dit geldt ook voor de veldesdoorn.
Inheemse planten beter planten
Natuurlijk zijn er enkele exotische planten die ten eerste zeer veerkrachtig zijn en ten tweede mooi als haag. Als deze soorten niet inheems zijn in Duitsland, is het planten ervan als haag in de tuin een nadeel omdat er altijd het risico bestaat dat de planten zich ongecontroleerd verspreiden. Vooral bij grotere hagen is het onmogelijk om te controleren of zaden door de wind worden weggeblazen, door dieren worden meegevoerd, waar ze ontkiemen en of ze inheemse soorten kunnen bedreigen. Dat klinkt in eerste instantie erg vergezocht, maar er zijn daadwerkelijk planten op de markt verkrijgbaar en al geïntroduceerd die eigenlijk niet zo gemakkelijk buiten mogen worden gehouden vanwege de Duitse natuurbeschermingsregels.
Levensboom en valse cipressen, hulst, laurierkers en vuurdoorn zijn bijvoorbeeld niet inheems. De vuurdoorn wordt nu echter aangeplant als vogelhabitat; dankzij zijn doornen en dichte begroeiing biedt hij veilige nestplaatsen waar katten, marters en andere roofdieren niet bij kunnen. De vuurdoornbessen zijn eetbaar voor lokale vogels, waardoor de haag in de winter een waardevolle voedingsplaats is. Verschillende soorten berberis (een winterharde maar alleen zomergroene struik) komen oorspronkelijk uit Duitsland en bieden ook een leefgebied voor vogels en insecten.
Tips voor snelle lezers
- De meeste haagplanten hebben humusrijke, lichtvochtige grond nodig en gedeeltelijk in de schaduw tot zonnige locaties.
- Heggen moeten één of twee keer per jaar worden gesnoeid (afhankelijk van de groei), mogelijk vaker.
- In droge zomerweken moeten de planten zo nu en dan water krijgen en bemesten.
- Heggen trekken dieren aan, die enerzijds wenselijk zijn (milieubescherming), maar anderzijds vervuiling veroorzaken. Vooral insecten kunnen vervelend zijn.
- Zomergroene heggen nemen niet te veel licht weg, maar in de herfst moeten de bladeren worden geveegd. Wintergroene heggen nemen zelfs in winters met weinig licht nog steeds ruimte in beslag en verduisteren de ramen erachter.
- Giftige haagplanten vormen een bron van gevaar in tuinen met kinderen en kunnen fatale gevolgen hebben.
- Niet-inheemse haagplanten kunnen zich op ongewenste wijze verspreiden en een ecologisch probleem worden.
- Voordelen: Hagen zijn kosteneffectief en gaan lang mee, bieden een leefgebied voor lokale dieren, dragen bij aan de bescherming van het klimaat en bieden soms eetbaar voedsel.
Andere voor- en nadelen van hagen
Voordeel: zichtbaarheid en geluidsisolatie
Edelherten, damherten en klein wild zoeken steeds vaker dekking achter heggen in een structureel arm landbouwlandschap. Ook deze privacybescherming wordt door mensen als positief ervaren, bijvoorbeeld in woonwijken en in ‘bufferzones’. Rijk gestructureerde haaglandschappen worden vaak omschreven met positieve waarden als ‘mooi’, ‘idyllisch’ etc., worden als ideaal gezien en worden vaak gebruikt voor ontspanning. Ook meerdere achter elkaar staande heggen langs verkeerswegen zorgen voor een goede geluidsisolatie. Daarentegen moet kritisch worden bekeken dat wild zich van schuilplaats naar schuilplaats haast en daardoor vaak het slachtoffer wordt op wegen die bedekt zijn met groene heggen.
Nadeel: moet bezuinigen
Heggen worden tegenwoordig niet meer gebruikt voor de productie van brandhout. Dit elimineert de noodzaak van snoeien die nodig is voor verjonging. Daarom moet de verzorging van hagen vandaag de dag bewust worden uitgevoerd, omdat verouderde hagen in termen van het biotoopnetwerk slechts een aanzienlijk kleiner aantal soorten herbergen. Als de haag en vooral de randen niet regelmatig en professioneel worden verzorgd, zal deze zich ontwikkelen tot een reeks grote bomen. De soortenrijke rand wordt zonder enige verzorging bossig; Er groeien grotere bomen die vaak worden afgetakeld vanwege aangrenzend gebruik: de rand verdwijnt.
Voordeel: Verbeter de bodemvruchtbaarheid
Door het vallen van de bladeren en de afstervende vaste planten van de border wordt de grond rond de haag in de herfst verrijkt met ruwe humus. De verhouding van de twee elementen koolstof en stikstof wordt verbeterd ten gunste van de eerstgenoemde en leidt zo tot een betere stikstoffixatie. Boeren op graslanden maken zich echter vaak zorgen dat de bladval in de herfst de voedergrassen zou kunnen onderdrukken en een verandering in de plantengemeenschappen naar meer kruiden zou kunnen aanmoedigen. Op de lange termijn resulteerden de gevouwen gronden, locaties van voormalige heggen, in een hogere bodemvruchtbaarheid dan op aangrenzend bouwland.
Nadeel: schaduwen
Schaduwvorming leidt tot een onderscheid tussen de kant die is blootgesteld aan de zon en de kant in de schaduw. Een lagere opwarming aan de schaduwzijde wordt vaak als negatief ervaren, omdat graan daar bijvoorbeeld langzamer rijpt dan op zonnige gebieden. Dit probleem kan in de natuurlijke landbouw worden vermeden door zorg te dragen voor de wilde onkruidranden en door akkerrandstroken aan te leggen.
Voor- en nadelen: Verhoogde verdamping
Bossen verdampen meer water (botanisch: transpiratie) dan kruidachtige vegetatie; in de zomer worden de maxima van de dagtemperatuur verlaagd en de minimumtemperaturen verhoogd als gevolg van verminderde straling en latente warmte; Tegelijkertijd zorgt de hogere zuigspanning van de haag(bomen) voor een tekort aan water voor aangrenzende vegetatie. Akkerbouwgewassen worden aangetast als er geen zoom is. De ontwikkeling van een droge zoom heeft de voorkeur.
