Zodra je bladluizen op de oleander ziet, moet je snel handelen. Want wat voor soort bladluis het ook is, ze vermenigvuldigen zich allemaal explosief. Vanwege hun bijzondere voorkeur voor oleander worden de gele bladluizen ook wel oleanderbladluizen genoemd. Perfecte locatie- en verzorgingsomstandigheden voor de oleander kunnen het risico op een besmetting verminderen, maar zelden volledig voorkomen. Daarom moet een belangrijke aanvullende zorgmaatregel zijn om de oleander regelmatig te onderzoeken op mogelijke besmetting, om deze zo vroeg mogelijk te kunnen aanpakken.
Gele bladluis
Samen met de mediterrane oleander veroverde de gele bladluis ook Midden-Europa. Ze is gespecialiseerd in planten uit de Apocynaceae-familie. De Aphis nerii (oleanderbladluis) behoort tot de familie Aphidoidea (bladluizen) uit de onderorde van de plantenluizen (Sternorrhyncha). De gele bladluis is een van de ruim 800 soorten die alleen al in Midden-Europa voorkomen. Met hun gele kleur geven ze een waarschuwing aan alle roofdieren. Bovendien kunnen ze een giftige afscheiding, cardenoliden (hartglycosiden), afscheiden om zichzelf te verdedigen. Ze krijgen hun kleur en chemicaliën uit het sap van de hondengifplanten, d.w.z. onze oleander. Dit gif veroorzaakt bij veel roofdieren misvormingen of verstoord gedrag. Of en hoe sterk het gif de vijanden aantast, hangt af van de concentratie van het gif in de plant. Als deze te laag is, worden de levende bladluizen ook slachtoffer van gaasvlieglarven, lieveheersbeestjes en spinnen. Er zijn alleen vrouwelijke bladluizen; zij planten zich voort door middel van parthenogenese (het voortbrengen van maagden, door klonen van de moeder). Zodra een waardplant overbevolkt is of gestrest raakt door vijanden, scheiden de luizen bepaalde geuren (feromonen) af. Deze vormen de prikkel om de volgende generatie bladluizen vleugels te geven. Deze kunnen dan op zoek gaan naar nieuwe planten in een nieuwe omgeving.
Schade
De gele bladluizen voeden zich, zoals alle bladluizen, met het sap van de plant. Het hoge aandeel koolhydraten in het plantensap kan niet door de bladluis worden benut. Ze scheiden het weer uit als zogenaamde honingdauw, een suikerachtige oplossing. Deze kleverige substantie trekt andere insecten aan en is bovendien een ideale voedingsbodem voor schimmels en virusziekten. Meestal wordt de grootste schade aan de plant niet veroorzaakt door de luizen zelf, maar door een daaropvolgende besmetting met schimmelziekten en plantenvirussen. Deze honingdauw dient als voedselbron voor wespen, bijen en mieren. De mieren gaan zelfs een bijzondere vorm van symbiose aan met de luizen en ondersteunen zo de verspreiding ervan. Vergelijkbaar met onze veehouderij. De luizen worden voor het eerst ontdekt aan de onderkant van bladeren, maar ook op jonge knoppen en bladscheuten. Scheutpunten en bladassen worden bevochtigd met een kleverige afscheiding. Dit leidt tot verkleuring van de bladeren, die later opkrullen. De bloemen ontwikkelen vervormingen en er ontstaan scheutafwijkingen. De honingdauw bevordert de vestiging van zwarte schimmel en de gevaarlijke roetzwam.
Huismiddeltjes
Meestal kan een plaag van bladluizen onder controle worden gehouden of volledig worden geëlimineerd met behulp van huismiddeltjes. Middelen om de getroffen gebieden te besproeien en met goed effect zijn:
- Tabaksbrouwsel
- Brandnetelbouillon
- zachte zeep
- afwasmiddel
- Steenstof, houtas
Zeepoplossing als spray is gemaakt als een 2% oplossing van zachte zeep, kwarkzeep of afwasmiddel en water. De getroffen gebieden worden gedurende meerdere dagen besproeid. Dit is het eerste middel dat bij een milde besmetting direct ingezet kan worden. Om tabaksbrouwsel te maken, kookt u ongeveer 50 g pure tabaks- of sigarettenresten in een liter water en filtert u het brouwsel door een doek. Een extra toevoeging van zeepsop is succesvol gebleken. Om een brandnetelbrouwsel te maken, gebruik je ongeveer 500 g brandnetel per 5 liter water. Laat beide 1 tot 2 dagen in een emmer trekken en giet dan het brouwsel af.
Tip:
Brandnetel- en tabaksbouillon kunnen ook aan het gietwater worden toegevoegd. Daar werken ze tegen de bladluizen via de wortels op het sap in de bovenste delen van de plant.
Steenstof of houtas wordt op de aangetaste plekken gestrooid om de luizen te verstikken. Vervolgens moet de plant worden schoongemaakt. Voor een blijvend effect dient de plant eerst met schoon water zo goed mogelijk van de kleverige vloeistof te worden ontdaan. Herhaalde toepassingen van de bovengenoemde huismiddeltjes gedurende een langere periode zijn absoluut noodzakelijk om verdere besmetting te voorkomen.
Gewasbeschermingsmiddelen
Als de bladluisplaag al in een vergevorderd stadium is en alle huismiddeltjes falen, kan het nodig zijn om gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken om de waardevolle oleander te redden.
Neem-gebaseerd ongediertebestrijdingsmiddel
Er zijn verschillende kant-en-klare preparaten te koop, gemaakt van het actieve ingrediënt van de neemboom. Als je er zeker van wilt zijn dat je ongedierte bestrijdt met het puur natuurlijke product van de neemboom, kun je je eigen mengsel maken van pure neemolie en water. Room of melk zijn geschikt als emulgatoren. Voorbeeldrecept: Meng 2 eetlepels neemolie in een half kopje lauwe room of melk en meng vervolgens met 1 liter water. Het product moet vervolgens dagelijks op de aangetaste plekken worden gespoten totdat alle luizen verdwenen zijn. Het middel stopt elke verdere ontwikkeling van de bladluizen. Wanneer het wordt toegevoegd aan irrigatiewater, heeft het een vertraagd, systemisch effect via de wortels van de planten op het sap dat de bladluizen zuigen.
Gewasbeschermingssticks
Bij plaatsing in de pot werken speciale gewasbeschermingssticks of zetpillen via de wortels van de planten op de bladluizen. Deze kunnen helpen bij het begin van een besmetting of kunnen ook preventief worden gebruikt.
Speciale chemische bestrijdingsmiddelen
Chemische middelen tegen bladluizen mogen alleen in noodgevallen worden gebruikt. Hoewel ze in bijna alle gevallen helpen, vormen ze altijd een gevaar voor de nuttige insectenwereld. Ze mogen vooral niet op bloeiende planten worden gebruikt, om de bijen niet te schaden.
Tip:
Als u een ernstige plaag op uw kostbare oleander niet langer kunt bestrijden, kunt u de boom ook voor behandeling naar een kwekerij brengen. Hier heeft u toestemming voor het gebruik van giftige stoffen die niet beschikbaar zijn voor de eindgebruiker.
Predators
Bladluizen hebben natuurlijke vijanden, waaronder lieveheersbeestjes, larven van lieveheersbeestjes, zweefvlieg- en gaasvlieglarven, verschillende kevers, spinnen en vogels. Vooral als het om gele bladluizen gaat, zijn deze soms minder succesvol. Larven van lieveheersbeestjes en gaasvlieglarven zijn verkrijgbaar in speciaalzaken, maar kunnen door de gele bladluis kapot gaan vanwege het gif.
Toleratie
Ja, waarom niet? Dit lijkt niet alleen een erg handige oplossing, maar ook een heel natuurlijke ‘niet-controlemaatregel’. Deze methode wordt echter alleen aanbevolen als de oleander in een relatief adequate omgeving staat. Noch in de pot op het zomerterras, noch in de wintertuin is er de juiste omgeving om een natuurlijk evenwicht te garanderen. Een biotoop waarin noch de plant, noch de luizen of roofdieren ernstig kunnen worden geschaad. Heeft iemand echter een oleanderboom in de tuin van zijn Spaanse vakantiehuis, dan is deze maatregel zeker het overwegen waard.
Conclusie
De oleander is op onze breedtegraden niet bepaald een gemakkelijk te verzorgen, alledaagse plant. Iedereen die hem meerdere jaren succesvol laat groeien en bloeien, zal altijd proberen ziekten en plagen weg te houden. Een regelmatige inspectie op plagen is net zo belangrijk als passende bestrijdingsmaatregelen, bijvoorbeeld bij een gele bladluisplaag.
