Wormen in potgrond zijn weerzinwekkend. De veelal kleurloze of witte kleine dieren roepen gevoelens van walging op en worden gezien als ongedierte. Dat zijn ze niet per se, maar ze zijn ook niet altijd goed voor de kamerplant. Het is dus volkomen begrijpelijk als je van de wormen af wilt. Chemicaliën zijn echter niet nodig, de wormen kunnen gewoon naar buiten verhuizen.
Verwanten van regenwormen
Als er wormen in de potgrond worden opgemerkt, is het aanvankelijke gevoel van walging meestal groot. De kleine wezens zijn tussen de vier en dertig millimeter lang, vaak transparant, maar soms ook melkwit of bruingrijs. De meeste behoren tot dezelfde familie als regenwormen en voeden zich op dezelfde manier: ze slepen dode plantendelen ondergronds, eten ze op en bemesten de grond met hun uitwerpselen. Het aanbod van dode plantendelen in een goed verzorgde bloempot of pot is binnen echter zeer beperkt, in tegenstelling tot buiten. Het kan dus gebeuren dat de kleine wormpjes op een gegeven moment door gebrek aan voedsel de wortels van de planten opvreten. En dat schaadt de plant.
De wormen behoren meestal tot de Enchytraea-familie. Als ze volgroeid zijn, zijn deze wormen meestal tussen de vijf en dertig millimeter groot en wit of geelachtig bruin. Er zijn echter ook volledig transparante exemplaren. Hier is het de moeite waard om je afkeer te overwinnen en de dieren van dichterbij te bekijken: de interne organen zijn zichtbaar door het transparante lichaam en het spijsverteringskanaal van de wormen is zichtbaar. Dit is een fascinerend inzicht in de natuur dat anders alleen mogelijk is voor biologen.
In de natuur eten wormen de dode delen van planten en verteren ze ook de bacteriën die ze bevatten voordat ze de omliggende planten kunnen infecteren. Hun uitscheidingen bemesten de grond. Terwijl ze door de grond bewegen, wordt de aarde losgemaakt en belucht, kan water gemakkelijk binnendringen en wegsijpelen en wordt de aarde gelijkmatig doordrenkt met humus. Dit betekent dat de dieren buiten en in potten echt welkom zijn en een grote hulp zijn voor elke tuinman. Net als regenwormen, die soms met de buitenaarde in de bloempot terechtkomen.
Schadelijk of niet?
In de balkonbak of in de emmer buiten, waar vaak dode bladeren zitten en af en toe een ongewenst kruid groeit en eruit wordt geplukt, kunnen wormen in eerste instantie geen kwaad. In een afgesloten ruimte ziet het er anders uit: er belanden geen plantendelen op de grond die door de opruimdienst verwijderd zouden moeten worden (want dat is precies wat wormen zijn). Door gebrek aan voedsel knabbelden ze dus al snel aan de kamerplanten. Gezonde, sterke planten kunnen goed omgaan met het verlies van enkele haarwortels, maar als de wormen zich vermenigvuldigen, wordt het al snel een echt probleem. Want dan blijft het niet bij slechts enkele haarwortels, maar worden er juist veel wortels opgegeten. De plant heeft de wortels echter nodig om samen met het gietwater de voedingsstoffen uit de potgrond op te nemen. Als de wortels worden weggevreten, zal de plant verhongeren en sterven van de dorst. De wormen in de bloempot zijn dus niet per se ongedierte, maar vormen wel degelijk een bedreiging voor de planten in gesloten ruimtes.
Het werkt zonder chemicaliën
Er zijn speciale sprays, tincturen en andere chemicaliën die soms in de grond worden gemengd om veel verschillende organismen te bestrijden die mogelijk planten beschadigen. Dit is niet nodig als er wormen zijn. Het is voldoende als de plant voorzichtig uit de oude potgrond wordt gehaald en in nieuwe aarde en een nieuwe, schoongemaakte pot wordt geplaatst. Dit is overigens ook aan te raden als er wormen in de potgrond op het balkon of in de potten voor de voordeur rondkruipen. Niet omdat ze de planten te veel zouden schaden, maar omdat wormen bij de meeste mensen extreme afkeer veroorzaken.
Kiemen- en wormvrije grond?
Iedereen die walgt van wormen in de potgrond zal er zeker van willen zijn dat er na het verpotten gegarandeerd geen levende wezens meer in de potgrond zitten. Er is min of meer steriele grond te koop. Andere grond kan altijd kleine levende wezens bevatten, omdat zij de grond als hun natuurlijke habitat beschouwen en deze van nature aantreffen in de tuinbouw en de detailhandel. Het is vrij eenvoudig om normale pot- of tuingrond redelijk vrij te krijgen van dieren en andere ongewenste wezens:
- Verwarm de oven voor op 220° C.
- Bekleed een voldoende diepe bakplaat met bakpapier.
- Verdeel de aarde erover in de gewenste hoeveelheid.
- Zet de bakplaat in de oven en verwarm ongeveer 15 tot 20 minuten. Het is het beste om toezicht te houden voor het geval er iets in de grond in brand vliegt.
Met deze methode overleven de meeste schimmelsporen niet, worden veel bacteriën vernietigd en kunnen wormen deze hitte ook niet verdragen. De licht aardse geur die zich door het appartement verspreidt is normaal, zolang er niets brandt, is alles in orde. Als alternatief kan de grond in de magnetron worden gesteriliseerd.
- Doe lichtvochtige (niet natte) grond losjes in een katoenen zak.
- Bind de zak vast en plaats hem in het midden van de magnetron.
- Kook ongeveer vier tot vijf minuten op een apparaat van 900 watt. Onder toezicht voor het geval de tas vlam vat.
- Laat het afkoelen en haal het voorzichtig uit de zak.
Steriliseren in de magnetron vereist minder elektriciteit dan de ovenmethode en is niet zo tijdrovend. Maar ook in dit geval zal de keuken een beetje naar hete aarde ruiken, wat niet te vermijden is.
Stap voor stap verpotten
Ter voorbereiding moet alles wat nodig is voor het verpotten klaar zijn. Vereist:
- Kamerplant in oude pot
- nieuwe pot
- voldoende nieuwe grond
- wat grind of seramis
- een vuilnisbak voor de oude aarde
- Handschoenen en een kleine schep
- veel kranten
Eerst wordt het werkblad bedekt met krantenpapier. Dit maakt het schoonmaken gemakkelijker nadat het werk is gedaan. Vervolgens worden de handschoenen aangetrokken en wordt het benodigde keukengerei op de krant voorzien. De nieuwe pot wordt gevuld met wat grind of seramis en daarna wordt er wat potgrond toegevoegd. In het midden wordt een verdieping gemaakt zodat de plant en zijn kluit hier ruimte kunnen vinden. De resterende potgrond wordt bovenop de krant geplaatst. De kamerplant wordt nu voorzichtig bij de stam vastgepakt, zo dicht mogelijk bij de grond (wormen kunnen niet door handschoenen bijten, dus maak je geen zorgen).
Trek de pot nu voorzichtig omhoog en houd hem vast met je andere hand. De plant komt vaak los van de grond en kan verwijderd worden. Mocht dit niet het geval zijn, dan kan de grond iets losgemaakt worden met het schepje aan de rand van de bloempot. De plant wordt nu voorzichtig boven de prullenbak gehouden, zodat de grond zo volledig mogelijk van de kluit kan worden afgeschud. Schud zachtjes om de plant niet te beschadigen. Indien nodig moet u misschien uw tweede hand gebruiken om te helpen: verwijder zoveel mogelijk aarde van de wortels, maar zonder de wortels te beschadigen.
Nu kan de plant voorzichtig met de kluit in de nieuwe pot worden geplaatst. Zodra de plant enigszins uitgelijnd is, voegt u van buitenaf meer potgrond toe en drukt u deze lichtjes aan. Maar alleen heel voorzichtig: de grond mag de plant alleen op zijn plaats houden en niet vastzetten. Als de plant stabiel staat, kan de bloempot tot de gewenste hoogte gevuld worden. Een beetje water zal de plant helpen zijn wortels in de nieuwe grond uit te breiden. De overgebleven aarde van de oude bloempot kun je samen met de wormen in de prullenbak gooien.
De grond kan ook gewoon in de tuin worden gestort: hier doen de wormen nuttig werk en doen ze geen kwaad. De oude bloempot moet nu schoongemaakt worden zodat er geen wormen en hun eitjes of larven aan de pot blijven kleven. Warm water en een spons doen goed werk. Tenslotte wordt de werkplek opgeruimd, worden de kranten verzameld en het vuil erop afgeschud. De kranten zelf kunnen bij het oud papier worden weggegooid, de grond hoort bij het restafval of, indien nodig, in de GFT-bak (de afzonderlijke Duitse gemeenten hebben verschillende regels).
Afhalen is ook mogelijk
Als je geen walging voelt van de wormen, kun je ze gewoon verzamelen. Om dit te doen, plaatst u de kamerplant en zijn pot in een grote bak met water. De wormen kunnen in het water niet ademen, ze komen naar de oppervlakte en kunnen nu gemakkelijk worden verzameld. Als ze in de tuin worden blootgesteld, kunnen ze een nieuw leefgebied vinden en goed werk doen voor de planten.
Vaak vang je niet alle wormen als je ze verzamelt. Soms blijven eieren, larven of vooral jonge exemplaren onopgemerkt, waardoor na verloop van tijd weer wormen in de potgrond kunnen worden waargenomen. Vervolgens moet de verzameling worden herhaald. Ten behoeve van de kamerplant moet het water na deze handeling volledig uit de bloempot kunnen weglopen. Je hoeft in eerste instantie geen water te geven, de plant heeft voldoende water.
Sommige planten kunnen extreme droogte op korte termijn verdragen, maar de wormen niet. Daarom kan het ook werken om de plant simpelweg een tijdje geen water te geven en de wormen uit te drogen. Dit vergt echter wel enige gevoeligheid, omdat van buitenaf niet zichtbaar is hoe droog de grond in het midden van de pot is. En als je te lang wacht met water geven, riskeer je een verdorde kamerplant. Trouwens, zowel enchytraea als regenwormen zijn hermafrodieten. De wormen zijn tegelijkertijd mannelijk en vrouwelijk, dus ze kunnen zich in principe voortplanten zolang er maar twee wormen aanwezig zijn.
