De “moeder van alle wortels” is de wilde wortel (Latijnse Daucus carota), die in het wild groeit in arme weiden, op velden en langs de weg - en al duizenden jaren zeer veelzijdig is in zowel koken als medicijnen..
Profiel
- Botanische naam: Daucus carota subsp. wortel
- Plantenfamilie: Apiaceae (Umbelliferae)
- Populaire namen: gele raap, heide (vandaar ook “wortel”)
- Herkomst en verspreiding: wijdverspreid in Europa, Noord-Afrika en Klein-Azië
- Locaties: op arme weilanden, aan de randen van akkers en weilanden
- Eenjarig of meerjarig: tweejaarlijks, bloemen verschijnen pas in het tweede jaar
- Groei: kruidachtig, rozetachtig, bloemsteel rechtopstaand
- Groeihoogte: tussen 40 en 80 centimeter
- Wortels: diepgeworteld met verdikte hoofdwortel
- Blad: fijn, geveerd, groen
- Bloemen: kruisbloemige bloemen in bloemschermen, wit met zwart “oog”
- Bloeiperiode: juni tot september
- Locatie: leemachtige, humusrijke bodems met een laag tot normaal geh alte aan voedingsstoffen
- Vermeerdering: direct zaaien in het voorjaar
- Kieming: koude kiemer
- Verzorging: voldoende vochtig houden (maar niet nat!), af en toe bemesten (niet absoluut noodzakelijk op humusrijke gronden); Gemengde culturen met uien
- Oogst: wortels in de nazomer, zaden, bladeren en bloemen
- Ingrediënten: carotenoïden, essentiële oliën (vooral in de zaden), falcarinol (ook carotatoxine, kan de ontwikkeling van kanker voorkomen), mono- en oligosachariden, vezels, vitamines (B-groep, C)
- Verwarring: giftige schermbloemige planten zoals hemlockspar of hondenpeterselie
Tip:
Bij het verzamelen van wilde wortels kun je ze op twee manieren onderscheiden van gelijkaardig uitziende giftige planten. Ten eerste ruiken zowel de bladeren als de bloemen sterk naar wortel, terwijl hemlock en peterselie een meer ammoniakachtige, onaangename geur afgeven. Bovendien zijn vrouwelijke wortelbloemen niet wit in het midden, maar zwart - geen enkel ander schermbloemig heeft deze eigenschap.
Gebruik
De wilde wortel wordt al duizenden jaren door mensen gebruikt. Tijdens archeologische opgravingen werden de zaden van de plant gevonden in enkele paalwoningen uit het stenen tijdperk, wat aantoont dat ze al in het vroegste tijdperk van de menselijke geschiedenis door jagers en verzamelaars werden gebruikt. Tegenwoordig zijn wilde groenten helaas enigszins in de vergetelheid geraakt, wat waarschijnlijk te danken is aan de gemakkelijkere beschikbaarheid van gecultiveerde variëteiten. Toch bevat de wilde wortel veel gezonde stoffen, is hij bovendien licht verteerbaar en smaakt hij zoeter en milder dan de typische supermarktwortel.
Tip:
De wilde wortel is niet verkrijgbaar in de supermarkt. Je kunt ze in de natuur verzamelen - of, als het verzamelen te omslachtig voor je is of te gevaarlijk vanwege het risico op verwarring met andere giftige schermbloemige planten, je kunt ze in je eigen tuin kweken.
De wilde wortel in de geneeskunde
Alle belangrijke auteurs uit de oudheid en de middeleeuwen beschreven de wortel als een geneeskrachtige plant. Tegenwoordig zijn er talloze gecultiveerde vormen van de plant, hoewel de wortels geel, oranje of violet gekleurd zijn. De wortels van de wilde wortel zijn daarentegen wit en lijken ook erg op peterseliewortels. Traditioneel worden niet alleen de wortels, maar ook de zaden, bladeren en bloemen van de wilde wortel gebruikt. Wortelzaadolie, die waardevolle etherische oliën in een zeer hoge concentratie bevat, werd (en wordt nog steeds) vooral in de geneeskunde gebruikt. Er wordt gezegd dat deze een pijnstillend en ontstekingsremmend effect hebben.
Gebruik voor de huid
wortelzaadolie is bijvoorbeeld ideaal voor gebruik in de dermatologie, omdat er wordt gezegd dat het eczeem en andere huiduitslag verlicht. Er zijn verschillende zalven en crèmes met wortelzaadolie in de handel verkrijgbaar, maar je kunt ze ook zelf maken.
Maak je eigen wortelzaadolie
Wortelzaadolie is gemakkelijk zelf te maken als extract. Het enige wat je hoeft te doen is de zaden van de wilde wortel verzamelen en goed drogen, bijvoorbeeld door ze losjes uit te strooien op een warme en donkere plaats. Verpletter deze zaden vervolgens grof, giet ze in een goed afsluitbare container en giet er een hoogwaardige plantaardige olie in. Hiervoor is bijvoorbeeld koolzaad-, amandel- of olijfolie geschikt. Laat het mengsel ongeveer vier tot vijf weken op een warme (maar niet meer dan 40 ° C) en donkere plaats staan en schud het dagelijks. Vervolgens kunt u de wortelzaadolie door een fijne zeef of doek zeven om eventuele vaste stoffen te verwijderen. Je kunt de olie zowel in- als uitwendig puur gebruiken of gebruiken als basisolie voor een zelfgemaakte crème.
Wilde wortel voor de darmen
Naast het positieve effect op de huid, zouden wilde wortels ook een urineweg- en windverdrijvend effect hebben. Zowel de wortel als de olie zouden helpen tegen winderigheid en pijnlijke kolieken, en de rauwe, fijn geraspte wortel blijkt ook uitstekend te werken tegen diarree. Het is dus geen wonder dat de kinderarts Ernst Moro (dezelfde persoon naar wie de Moro-reflex bij zuigelingen is vernoemd) een recept voor wortelsoep ontwikkelde dat aan het begin van de 20e eeuw nog steeds in gebruik is.
De wilde wortel kan dit effect hebben omdat er veel pectines in zitten (daarom helpen bijvoorbeeld geraspte appels ook tegen diarree). Bovendien ontstaan er bij het verhitten van de groenten zogenaamde oligogalacturonzuren, die de bacteriën uit de darm verdrijven – de ziekteverwekkers kunnen zich dan niet meer hechten aan de receptoren op de darmwand omdat de oligogalacturonzuren sneller zijn.
Recept
Moro-wortelsoep voor diarree
Ingrediënten:
- 500 gram geschilde en in plakjes gesneden wortelen
- één liter water
- Vleesbouillon (huisgemaakt)
- een afgestreken theelepel zout
Voorbereiding
Kook de geschilde en in plakjes gesneden wilde wortelen ongeveer een uur in water. Pureer ze nu grondig en vul het door verhitting ingekookte vocht bij met voedzame vleesbouillon zodat je het weer op één liter krijgt. Roer er ten slotte een afgestreken theelepel zout door. Dit is belangrijk omdat de zoutbalans van het lichaam gevaarlijk kan fluctueren als u diarree heeft.
Wilde wortel beschermt tegen kanker
Superfood hoeft niet uit exotische landen te komen, want we hebben het voor de deur staan en we hoeven het alleen maar op te halen. Het bèta-caroteen in de wilde wortel en soortgelijke stoffen zoals lycopeen en luteïne hebben sterke antioxiderende effecten en maken zo bepaalde celtoxines onschadelijk. Dit voorkomt niet alleen hartaanvallen en beroertes, maar kan ook bepaalde soorten kanker helpen voorkomen dankzij de polyines die het bevat. Dit effect is wetenschappelijk bewezen bij long- en strottenhoofdkanker en bij prostaatkanker. Om alle gezondheidsvoordelen van wilde wortelen te benutten, moet je de groente minstens twee keer per week rauw, gekookt of gestoomd eten.
De wilde wortel in de keuken
In principe kan de wortel van de wilde wortel worden geschild en bereid zoals elke andere knolgewas. De opbrengst is echter uiteraard niet zo hoog als bij de veel grotere en dikkere cultuurvormen; het is immers een natuurlijke wilde groente die niet op prestatie is gekweekt. Je kunt de wilde wortel koken, bakken, stomen, frituren, gebruiken als ingrediënt in ovenschotels, soepen en stoofschotels of gewoon rauw eten, bijvoorbeeld fijn geraspt met andere groenten en kruiden als salade. De bloemen en bladeren van de plant kunnen ook in de keuken gebruikt worden, bijvoorbeeld in soepen, salades en groene smoothies.
Tip:
De wortels van de tweejarige wilde wortel mogen in het eerste jaar alleen vóór de bloei worden geoogst. De wortels van bloeiende wortelen worden houtachtig en smaken meer bitter dan zoet. Ze blijven echter eetbaar en ontwikkelen geen gifstoffen.
Zaden als specerij voor veel gerechten
De gedroogde en gemalen zaden van de wilde wortel zijn ook ideaal voor gebruik in de keuken. De licht kruidige, karwijachtige smaak smaakt in soepen, stoofschotels, maar ook in zelfgebakken brood en smeersels of dips.
Tip:
Verzamel de rijpe wilde wortelzaden op een droge dag, bij voorkeur laat in de ochtend of vroeg in de middag. Dit vermindert het watergeh alte, wat het drogen vergemakkelijkt – en latere schimmelvorming voorkomt.
Recept
Huisgemaakt volkorenbrood met wilde wortel, zonnebloempitten en anijszaad
Ingrediënten:
- 300 gram volkoren speltmeel
- 200 gram volkorenmeel, type 1050
- 200 gram fijn geraspte wilde wortelen
- 100 gram zonnebloempitten
- 1/2 theelepel anijszaad
- 1/2 theelepel zwarte peper, vers gemalen
- 1/2 theelepel gemalen wortelzaad
- 1 tot 2 theelepels zeezout (afhankelijk van smaak)
- 1 pakje droge gist
- Olijfolie, extra vierge
Voorbereiding
Meng de bloem, gist en kruiden grondig in een droge kom. Voeg ongeveer 0,25 liter lauw water toe (meer indien nodig) en kneed de ingrediënten eerst met de deeghaak en daarna met bebloemde handen tot een soepel deeg. Doe het deeg nu in een kom, dek het af met een theedoek en laat het deeg minimaal een half uur rijzen op een warme plaats.
Het deeg zou dan aanzienlijk moeten zijn toegenomen. Kneed nu de geraspte wilde wortelen en de zonnebloempitten goed door en vorm er een brood van. Je kunt dit ook in een ingevette broodvorm doen. Nu moet het brood nog minimaal een half uur rijzen voordat je het in de voorverwarmde oven van 180 °C legt.
Vergeet niet om er een hittebestendige kom met water in te doen. Na ongeveer 40 minuten is het wortelbrood klaar om te bakken. Haal het uit de vorm en tik met je knokkels op de bodem. Als het brood hol klinkt, is het gaar en smaakt het heerlijk met boter en zout.
Opmerking
Zwangere vrouwenen vrouwen metkinderen willen krijgenmoeten vooral de zaden van de wilde wortel etenDeze zouden een anticonceptieve werking hebben (de wilde groenten werden vroeger zelfs voor anticonceptiedoeleinden gebruikt) en kunnen ook vroeggeboorte en miskramen veroorzaken.
